معرفی سیرجان

سیرجان در مغرب کرمان واقع شده ، از یک سو به خاک فارس ارتباط دارد. سیرجان در قدیم شهری بزرگ بوده و شهریجان نام داشته و نظر به موقع جغرافیایی در بعضی مواقع مرکزیت داشته، بتدریج رو به ویرانی نهاده ، میرزا سعید کلانتر قریه جدیدی آباد کرد ،کم کم توسعه یافت و به سعید آباد معروف شد. امروز مرکز سیرجان است ، و چون این شهر برسر راه فارس و بندرعباس قرار گرفته موقعیت خاصی دارد و محصولاتش گندم ،جو،پسته،بادام و خربزه ی آن معروف هستند.در بعضی کتب قدیمی نوشته اند، که خرمای زیادی از آنجا به عمل می آمده است. اما امروزه اثری از خرما در این منطقه نیست.

قدیمی ترین سندی که از سیرجان به دست رسیده ، نوشته ابن اثیر است که می نویسد : « گشتاسب که یکی از پادشاهان قدیم ایران بود و دین سلیمان را داشت ، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تمبور نام داشت ، جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد . »
استاد دکتر باستانی پاریزی عقیده دارد که این کوه همان است که در شرق سیرجان و حدود چهار گنبد قرار دارد . بنا به نوشته بعضی از کتب تاریخی ، قدمت سیرجان را به دوره بلاش از پادشاهان اشکانی می دانند . مؤید محسنی مقاله ای درباره بنای شهر سیرجان نوشته است :
« نام آن سیرگان بوده و از آثار و بناهای خسرو ابن موسی ابن هرمز ، نهمین پادشاه اشکانی است ، که تقریباً دویست سال پیش از زمان اردشیر بابکان سر سلسله ساسانیان و بانی کرمان بوده و در استیلا اعراب او را معرب کرده و سیرجانش نامیدند.»

ژان گوره در کتاب خواجه تاجدار ، شرحی از سیرجان می نویسد و مشخص می کند که سیرجان قبل از اشکانیان آباد بوده و توضیح می دهد : «‌سیرجان قدیم ، به قول مورخین قدیم از جمله سیسرون و کتزیاس طبیب و مورخ معروف که در دوره هخامنشیان می زیسته اند ،دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر ، یک دسته از مردم زندگی می کرده اند . »
اما آنچه مسلم است شهر سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و آن طور که در تاریخ کرمان نوشته احمد علی خان وزیری آمده «‌اسکندر در مراجعت از هندوستان ، از روی قلعه سنگ که محل قدیم سیرجان است ، عبور نموده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته است . »

مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب که نقشه خط سیر لشکر کشی اسکندر را ترسیم و چاپ نموده ، مسیر حرکت اسکندر را از هندوستان از روی ” قلعه سنگ “ سیرجان مشخص کرده و فاصله سیرجان تا پرسپولیس را ۳۲۴ کیلومتر نوشته ، اسکندر از پرسپولیس به پاسارگاد و از آنجا از طریق دربند نارس به شوش و از شوش به بابل رفته و در آنجا درگذشته است . سیرجان تا زمان سامانیان مرکز ایالت کرمان بوده و در نیمه دوم قرن چهارم مرکز ایالت از سیرجان به کرمان منتقل شد تا به سامانیان که در خراسان بودند ، نزدیکتر باشد .
این شهر در زمان ساسانیان ” سیرگان “ نامیده می شد. وجه تسمیه آن به ”سیرگان“به این جهت است که دارای قناتهای زیادی است که در زمانهای پیش آباد شده و از حیث کان و کاریز تمام بوده است .

سیرجان از جهت اینکه مرکز تقاطع راههای بین کرمان، فارس، بندرعباس، یزدو اصفهان بوده و کالاهایی که از بنادر جنوب ایران و بخصوص بندرعباس وارد می شده،از طریق سیرجان به داخل کشور حمل می گردیده ، و بر اساس موقعیت مهم تجاری، و هم بخاطر زمین حاصلخیزو حفر قنوات متعدد، دارای محصولات فراوانی، بخصوص گندم ،پنبه،و انواع میوه ها بوده و جمعیت زیادی داشته و بسیاری از مورخین آن را در ردیف شهرهای بزرگ شمرده و حتی از شیراز بهتر و زیباتر دانسته اند.
سیرجان یکی از شهرهای قدیمی و مهم ایران بوده که هنوز آثار خرابه های آن در قسمت شرقی شهر کنونی به نام ”‌ قلعه سنگ “باقی و به طوری که در تواریخ ثبت شده است ، در زمان اشکانیان مرکز کرمان بوده است . این شهر قدیم در محل ” قلعه سنگ “ ، که در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان است ، قرار داشته و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده و در این تاریخ به وسیله ” ایدکو “ ، سردار تیمور که دو سال شهر را درمحاصره داشته ، نابود و با خاک یکسان می شود .